De discussies rondom de vaccinatie tegen het coronavirus doen ook een oude discussie weer oplaaien: de relatie tussen vaccinaties en autisme. Omdat ik veel onderzoek heb gedaan naar autisme, komt deze vraag weer regelmatig in mijn inbox voorbij. Om die reden deel ik hieronder graag een stuk uit mijn boek Anders denken: valkuilen en verborgen talenten van autisme, waarin ik uitgebreid inga op dit onderwerp.
KUNNEN VACCINATIES AUTISME VEROORZAKEN?
Vaccinaties, en dan specifiek de BMR-vaccinatie tegen de bof, mazelen en rode hond, zouden volgens sommigen autisme kunnen veroorzaken. Om gelijk maar met de deur in huis te vallen: er is, in talloze wetenschappelijke onderzoeken, nog nooit een verband gevonden tussen het vaccineren van kinderen tegen deze (potentieel dodelijke!) ziektes en het ontstaan van autisme.
Dit hardnekkige gerucht werd in 2004 de wereld in geholpen door de Britse voormalig arts en onderzoeker Andrew Wakefield. Voormalig arts, omdat zijn onderzoek frauduleus bleek, zijn wetenschappelijke artikelen zijn teruggetrokken en zijn medische licentie is ingenomen. In zijn artikel claimde Wakefield dat hij een verband had gevonden tussen het ontvangen van de BMR-vaccinatie en het ontstaan van autistische symptomen bij acht van de twaalf kinderen die aan zijn onderzoek deelnamen. Deze autistische symptomen begonnen binnen twee weken na het ontvangen van deze vaccinatie. Volgens Wakefield lag de oorzaak van dit verband in het geven van drie vaccinaties tegelijk: hij pleitte voor het opsplitsen van de BMR–vaccinaties in individuele vaccinaties tegen de bof, mazelen en rode hond met tussenpozen van minimaal een jaar.
VRAAGTEKENS BIJ HET ONDERZOEK
Het probleem met de claims van Wakefield, is dat ze nergens op gebaseerd waren en er mogelijk sprake was van ernstige belangenverstrengeling. Ten eerste had hij niet de benodigde toestemming van de Engelse ethische commissie om de kinderen in zijn onderzoek te onderwerpen aan invasieve medische ingrepen. Met invasief doel ik op ingrepen als colonoscopieën (waarbij een slang van ongeveer een centimeter doorsnede via de anus wordt ingebracht) en lumbaalpuncties (waarbij hersenvocht wordt afgenomen via het ruggenmerg). Het is absoluut onvergeeflijk dat een arts en onderzoeker dergelijke ingrepen uitvoert zonder duidelijke en sterk onderbouwde wetenschappelijke argumenten.
Ten tweede heeft geen enkele onderzoeker die niet samenwerkte met Wakefield zijn resultaten ooit kunnen repliceren. De data uit zijn onderzoek zijn door onafhankelijke onderzoekers opnieuw geanalyseerd en iedereen kwam tot dezelfde conclusie: de verbanden die hij legde waren op basis van de ruwe data niet te rechtvaardigen, wat erop duidt dat Wakefield simpelweg heeft gefraudeerd. Deze laatste conclusie wordt aanzienlijk aannemelijker als je weet dat Wakefield vlak voor publicatie van zijn controversiële artikel een patent had ingediend voor een nieuw, enkelvoudig vaccin tegen de mazelen. Achter zijn advies om de BMR-vaccinatie op te splitsen in drie individuele vaccinaties kan dus een sterke financiële drijfveer hebben gezeten. Tel daarbij op dat Wakefield financiële steun kreeg voor zijn onderzoek van advocaten gespecialiseerd in medische nalatigheid die op zoek waren naar bewijs dat de BMR-vaccinatie schadelijk was en het plaatje is compleet: de claims van Andrew Wakefield zijn op geen enkele manier serieus te nemen.
ONTSTAAN ANTI-VACCINATIEBEWEGING
Het onderzoek van Wakefield heeft geleid tot een anti-vaccinatiebeweging die ouders wereldwijd ervan probeert te overtuigen dat zij hun kinderen beter niet kunnen vaccineren. Zij onderbouwen hun claims vooral met vage argumenten en complottheorieën gericht op de farmaceutische industrie (bijvoorbeeld ‘Farmaceuten bepalen welk onderzoek wel en niet gepubliceerd wordt’ en ‘De media en gezondheidsorganisaties zijn in handen van de farmaceutische industrie’).
Ik ben op zijn zachtst gezegd geen fan van de invloed die farmaceutische bedrijven hebben op gebieden waarop zij zich naar mijn mening niet moeten begeven. Het is een miljardenindustrie die vooral gericht is op winst maken en niet zozeer op het genezen van mensen. In dat opzicht begrijp ik de angst. Ik vind het complete gebrek aan nuance (farmaceutisch onderzoek redt ook levens!), de extreme opvattingen en de stemmingmakerij van de anti-vaccinatiebeweging echter gevaarlijker dan de invloed van farmaceuten. Het feit dat farmaceutische bedrijven aandelen hebben in grote mediabedrijven en veel wetenschappelijk onderzoek subsidiëren dragen zij aan als bewijs voor het gebrek aan bewijs dat vaccinaties autisme veroorzaken. Elk onderzoek dat geen bewijs vindt voor het ontstaan van autisme door vaccinaties wordt gesponsord door de farmaceutische industrie en elk onderzoek dat wel bewijs vindt voor dit verband wordt tegengehouden door de farmaceutische industrie.
GEEN VERBAND TUSSEN VACCINATIES EN AUTISME
Kortom: alle wetenschappers zijn in dienst van de farmaceutische industrie? Het is een gedachtegang die niet alleen beledigend is richting wetenschappers die hun carrière wijden aan het vinden van de oorzaak van allerlei aandoeningen en het verbeteren van vaccins en medicijnen, maar ook een gedachtegang die niet klopt. Wetenschappers zijn verplicht mogelijke belangenverstrengelingen te melden bij het indienen van artikelen voor publicatie. Als deze claim zou kloppen, zou dus in elk artikel dat geen verband vindt tussen autisme en vaccinaties vermeld moeten staan dat het onderzoek mede gefinancierd is door een farmaceutisch bedrijf. Dit is simpelweg niet het geval. Daarnaast wordt financiering geregistreerd dus zelfs als wetenschappers nalaten eventuele belangenverstrengeling te vermelden (zoals Andrew Wakefield naliet in zijn artikel), dan is dit na te gaan.
SCHRIJVERS KIJKEN NIET VERDER DAN DE SAMENVATTING
De schrijvers van anti-vaccinatieblogs die wel wetenschappelijke artikelen aanhalen, lijken vaak niet verder te lezen dan de samenvatting en negeren de kwaliteit van het onderzoek. Een goed voorbeeld is het onderzoek van Vijendra Kumar Singh, een immunoloog die onder andere in 2002 een artikel publiceerde waarin hij een verband legde tussen een auto-immuunreactie van het centrale zenuwstelsel die autisme zou veroorzaken en een verhoging van antistoffen tegen mazelen. Dit artikel wordt op meerdere blogs aangehaald als bewijs voor een verband tussen de BMR-vaccinatie en het ontstaan van autisme. Volgens hem was een ongepaste reactie van het lichaam op de BMR-vaccinatie onderdeel van de oorzaak van autisme. Tenminste, dat is wat in de samenvatting stond. Het daadwerkelijke onderzoek leek echter een andere conclusie te rechtvaardigen, namelijk dat de aanwezigheid van autisme leidde tot een ongepaste reactie van het lichaam op de BMR-vaccinatie. Dit is niet alleen een semantische discussie. Los van het feit dat het artikel van Singh, net als dat van Wakefield, van dubieuze kwaliteit was (hier kom ik zo nog op terug), kan op basis van zijn onderzoek helemaal niet gesteld worden dat de BMR-vaccinatie leidt tot autisme. Singh onderzocht kinderen met en zonder autisme en vond in de kinderen met autisme een verhoging in de antistoffen tegen mazelen. Dat is een intrigerend resultaat, maar zegt eigenlijk alleen dat kinderen die al autistisch zijn mogelijk een afwijkende fysiologische reactie vertonen op de BMR-vaccinatie. Op basis van dit soort onderzoek is niets te zeggen over oorzaak-gevolgrelaties.
NIET DE JUISTE TECHNIEK/ THEORIE TOEGEPAST
Naast de twijfelachtige conclusies die Singh trekt, is ook zijn manier van onderzoek doen controversieel. Ik ben geen immunoloog en kan daarom alleen afgaan op de commentaren van andere experts, maar deze beweren dat de technieken die Singh in zijn onderzoek gebruikte om mazelen te detecteren daar helemaal niet voor gemaakt waren. Dit argument wordt onderbouwd door andere onderzoekers die claimen dat meerdere van zijn technieken ongeschikt of niet wetenschappelijk onderbouwd waren. Daarnaast waren ook in dit geval onafhankelijke onderzoekers niet in staat om zijn resultaten te repliceren.
Een ander probleem met zijn conclusies is dat Singh zijn onderzoeken baseert op de theorie dat de oorzaak van autisme ligt in een auto-immuunreactie van het lichaam, oftewel dat autisme een auto-immuunziekte is. Het is echter niet duidelijk waar dat op gebaseerd is. We weten niet precies wat autisme veroorzaakt, maar het is hoogstwaarschijnlijk een combinatie van genetische kwetsbaarheid en omgevingsfactoren. Er is geen (wetenschappelijk gegronde) reden om aan te nemen dat de oorzaak volledig in een auto-immuunreactie ligt. Ten slotte is het ook nog eens zo dat mensen die lijden aan andere ziektes, bijvoorbeeld multipele sclerose (MS), ook verhogingen laten zien in antistoffen tegen mazelen. Er is echter geen enkele aanwijzing dat die verhoging te maken heeft met de BMR-vaccinatie en er zijn vast geen ouders die hun kind niet vaccineren uit angst dat het MS ontwikkelt.
EENZIJDIG BEELD
Het weerleggen van alle pseudo-wetenschappelijke claims van de anti-vaccinatiebeweging is een boek op zich, maar het artikel van Singh is een voorbeeld van een trend binnen de groep mensen die voor het afschaffen van vaccinaties pleit: ze schetsen een eenzijdig beeld en negeren informatie die niet strookt met hun overtuigingen.
GEEN WETENSCHAPPELIJK VERBAND TUSSEN DE BMR-VACCINATIE EN HET ONTSTAAN VAN AUTISME
Wat weten we wel over de relatie tussen vaccinaties en autisme? Omdat ook binnen de wetenschap behoefte was aan een duidelijk antwoord op deze vraag, hebben Australische onderzoekers in 2014 een zogenaamde meta-analyse gepubliceerd (die niet gesponsord werd door de farmaceutische industrie). In een meta-analyse worden alle resultaten uit eerdere onderzoeken over een bepaald onderwerp samengenomen en opnieuw geanalyseerd. Door de data van alle onderzoeken samen te nemen, bestond de groep waarop de meta-analyse werd uitgevoerd uit bijna 1,3 miljoen kinderen. Hierdoor was het mogelijk om duidelijkere uitspraken te doen over een mogelijk verband tussen autisme en vaccinaties. Gekeken werd naar de onderzoeksopzet, het land waar het onderzoek was uitgevoerd, het aantal kinderen dat aan elk onderzoek meedeed, het type vaccinatie, de dosering, hoe oud de kinderen waren toen ze de vaccinatie ontvingen en of de kinderen wel of geen stoornis op het autismespectrum ontwikkelden. De resultaten waren helder: er is geen wetenschappelijk verband tussen het ontvangen van de BMR-vaccinatie en het ontstaan van autisme. De wetenschappelijke argumenten tegen aanwezigheid van dit verband zijn zo sterk, dat de Nederlandse Vereniging voor Autisme (een organisatie die opkomt voor de belangen van mensen met autisme) op haar website officieel afstand neemt van de suggestie dat dit verband er wel zou zijn.
HERD IMMUNITY
Alle ouders hebben het recht zelf te bepalen of zij hun kind wel of niet vaccineren. Het gevaar hieraan is wel dat de effectiviteit van vaccinaties afhangt van zogenaamde herd immunity. Dit houdt in dat wanneer een groot deel van de bevolking gevaccineerd is, mensen zonder vaccinaties relatief beschermd zijn tegen de infectie. Hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe kleiner de kans dat iemand die niet gevaccineerd is in contact komt met iemand die hen kan besmetten. Vaccinaties kunnen pas vanaf een bepaalde leeftijd gegeven worden en sommige mensen kunnen bijvoorbeeld om medische redenen niet worden gevaccineerd. Zij zijn afhankelijk van herd immunity als bescherming tegen infectie. Wanneer ouders dus massaal besluiten hun kinderen niet meer te vaccineren, neemt het effect van herd immunity af en bestaat het risico op uitbraak van besmettelijke ziektes.
Een voorbeeld hiervan is de grootschalige mazelenuitbraak in de Verenigde Staten in 2015. Dit is direct gerelateerd aan een toename in het aantal ouders in de VS dat weigert hun kinderen te vaccineren. Hoewel ik voorstander ben van zelfbeschikking en vind dat een ieder zelf mag besluiten welke keuzes hij of zij maakt, is het van groot belang dat ouders in dit soort gevallen beschikken over correcte informatie en niet meegaan met de waan van de dag. Angst voor autisme is geen goede reden om je kinderen niet te vaccineren. Er is geen wetenschappelijk onderbouwde reden om aan te nemen dat vaccinaties kunnen leiden tot autisme. Los daarvan vind ik het onbegrijpelijk dat sommige mensen liever lijken te hebben dat hun kind doodgaat aan een compleet te voorkomen ziekte, dan dat het autistisch wordt. Ik kan hier geen enkel begrip voor opbrengen. Niet als wetenschapper, maar ook niet als moeder.
