Geloof jij dat het onmogelijk is om te veranderen? Blijf je hierdoor liever in je comfortzone? En denk je dat geluk of talent bij anderen vaak aangeboren zijn? Dan doe je jezelf enorm tekort en laat je in het leven de nodige kansen liggen.
De wetenschap laat namelijk duidelijk zien dat jouw biologische grenzen een stuk minder vastliggen dan je zelf wellicht denkt. Het brein is neuroplastisch en kan zich hierdoor een leven lang ontwikkelen en leren. Het goede nieuws: dat geldt daarmee ook voor jou!
Wat is neuroplasticiteit?
Neuroplasticiteit is het vermogen van je brein om doorlopend nieuwe neuronen (hersencellen) en verbindingen hiertussen aan te maken. Hoe meer van deze neuronen en hoe sterker deze neurologische verbindingen, hoe sterker en slimmer het brein is.
Elke dag sterven miljoenen neuronen af en maken de hersenen in plaats daarvan nieuwe neuronen aan. Hiermee wordt ook de data die ligt opgeslagen in deze neurale netwerken vervangen. Dat gebeurt onder invloed van ervaringen en opgedane kennis. Het brein probeert zichzelf als het ware dus dagelijks opnieuw te bedraden om zo beter aangepast te zijn op de omgeving.
Snelle hersenontwikkeling bij kinderen
Dit proces van neuroplasticiteit speelt zich af van je jeugd tot in je laatste levensfase, wat bewijst dat we als mensen nooit zijn uitgeleerd. Het grootste deel van neuronen en verbindingen wordt echter opgebouwd in de eerste 8 jaar van het leven.
In deze eerste levensjaren is het brein als een spons die alle binnenkomende informatie opzuigt. Dit is nodig om meer te leren over de wereld om ons heen en de rol die we hierin spelen. Ouders en andere opvoeders zijn in deze fase onze belangrijkste informatiebron.
Neuroplasticiteit op latere leeftijd
De informatie die we in onze eerste levensfase opslaan in het brein, beklijft vaak ook het meeste. Dat komt doordat de hersenen evolutionair zijn ontwikkeld om waar mogelijk energie te besparen. Alleen bij een sterke reden zien de hersenen op latere leeftijd aanleiding om reeds aangelegde hersenverbindingen te veranderen.
De snelle breinontwikkeling in onze eerste 8 levensjaren betekent ook dat informatie en ervaringen in deze leeftijdsfase ons sterk beïnvloeden en vormen. Denk hierbij onder meer aan fundamentele zaken zoals onze identiteit, overtuigingen en wereldbeeld. Wie je ouders zijn en in welke cultuur en tijdsgeest je wordt geboren, bepaalt tegen wil en dank voor een groot deel wie je bent. Dit noem ik ook wel de programmering van de hersenen.
De rol van genen is in onze ontwikkeling dan ook minder groot dan vaak wordt gedacht. Voor bepaalde ziekten, aandoeningen of stoornissen kun je natuurlijk meer of minder erfelijke aanleg hebben dan een ander. Maar factoren waar we zelf invloed op hebben, zoals levensstijl en voeding, bepalen mede of deze genen worden aan- of uitgezet.
Voorbeelden van neuroplasticiteit
Neuroplasticiteit heeft invloed op letterlijk alle aspecten in ons leven. Doordat elke hersencel kan afsterven en vervangen kan worden door nieuwe cellen, kun je jezelf op elk gebied ontwikkelen – zelfs als je nu gelooft dat dit onmogelijk is.
Sta je er bijvoorbeeld om bekend dat je in grote steden altijd hopeloos verdwaalt? Geen nood; uit een onderzoek met Londense taxichauffeurs blijkt dat de hippocampus (het hersengedeelte betrokken bij ruimtelijk geheugen) blijft groeien naarmate een chauffeur langer zijn werk doet.
Niet alleen hebben taxichauffeurs een flink grotere hippocampus dan andere Londenaren, maar ook blijft dit hersengebied groeien ongeacht leeftijd of afkomst. Dit laat zien dat je jezelf altijd kunt ontwikkelen en leren, mits je jezelf blootstelt aan nieuwe ervaringen en informatie.
Programmering van het neuroplastische brein
Een ander voorbeeld van neuroplasticiteit is de manier waarop we ons als mens persoonlijk kunnen ontwikkelen. Duidelijk is echter dat deze ontwikkeling niet bij iedereen hetzelfde verloopt. Sommige mensen ontwikkelen constant nieuwe vaardigheden en persoonlijkheidskenmerken, terwijl anderen vanaf een bepaalde leeftijd nagenoeg hetzelfde blijven. Hoe kan dit?
Het antwoord is dat het principe van neuroplasticiteit in beide gevallen zijn werk doet. Oude hersencellen, verbindingen en opgeslagen data worden in het neuroplastische brein hoe dan ook vervangen.
Bij de ene persoon door nieuwe en betere informatie, als gevolg van blootstelling aan nieuwe ervaringen en ideeën. Bij de andere persoon sterven neuronen juist af, bijvoorbeeld door een afname van ervaringen of blootstelling aan schadelijke invloeden zoals alcohol of suikerrijk eten.
Kan ik de programmering van mijn brein veranderen?
De programmering van jouw brein – een combinatie van factoren zoals je identiteit, mindset, overtuigingen, zelfbeeld en wereldbeeld – kun je dan ook absoluut veranderen. Dankzij het principe van neuroplasticiteit passen je hersenen zich altijd aan wanneer dat in jouw leven nodig is.
Dit betekent wel dat je jezelf zult moeten uitdagen om uit je comfortzone te stappen. Want alleen onder invloed van nieuwe ervaringen of inzichten, zul je nieuwe data opslaan in je neurale netwerken en hiermee oude neuronen en hersenverbindingen vervangen.
Merk je bijvoorbeeld dat bepaalde zaken in je persoonlijkheid je belemmeren in het realiseren van je dromen? Wees dan bereid om bepaalde vastgeroeste overtuigingen los te laten, zodat je ze kunt vervangen door nieuwe en betere informatie.
Persoonlijke groei is een proces van het herprogrammeren of updaten van je brein. Met de juiste updates kun je ervoor zorgen dat neuroplasticiteit voor je werkt en je jezelf ontwikkelt tot een betere versie van jezelf.
Neuroplasticiteit bevorderen met oefeningen en meditatie
Updates voor je brein zijn er in het leven in vele soorten en maten. Denk hierbij alleen al aan de juiste voeding, rust en beweging. Deze elementen dragen bij aan een gezonde balans in het brein en ondersteunen het natuurlijke proces van neuroplasticiteit.
Daarnaast zijn er ook specifieke oefeningen en technieken waarmee je de hersenen kunt trainen en neuroplasticiteit kunt bevorderen. Belangrijk hierbij is vooral dat je je comfortzone verlaat, omdat dit je brein uitdaagt en je ontwikkeling in een stroomversnelling brengt.
Ga de weerstand die je hiertegen voelt dus niet uit de weg, maar zoek deze juist op. Ga bijvoorbeeld in je eentje op reis, leg nieuwe sociale contacten, leer een nieuwe taal of instrument, lees elke week een boek of train de hersenen met kruiswoordpuzzels en geheugenspelletjes.
Mijn persoonlijke geheim? Dat is meditatie. Neurowetenschappelijk onderzoek laat zien dat meditatie de hersenverbindingen van monniken versterkt. Daarnaast helpt mediteren om hersendelen op het gebied van aandacht, geheugen, welbevinden en optimisme te ontwikkelen.
Klinkt dit allemaal wat overweldigend? Onthoud dan: je neuroplastische hersenen zijn ervoor gemaakt om zich te ontwikkelen!
Het enige wat je tegenhoudt om te veranderen, zijn je eigen vastgeroeste gewoonten en overtuigingen. Durf deze te doorbreken om het principe van neuroplasticiteit in je voordeel te benutten en zet reuzenstappen richting het leven van je dromen.
