Terwijl je dit artikel leest, scroll je het wieltje van je muis met je vinger achteloos naar beneden. Intussen schieten je ogen automatisch van links naar rechts over het scherm en pak je met je vrije hand op de tast je flesje water.
Wat dit schijnbaar moeiteloze maar ook zo complexe proces aanstuurt, is je brein. Inmiddels weet je niet beter, maar dat je als mens zo veelzijdig kunt bewegen is zeker niet vanzelfsprekend. Voorafgaand aan en tijdens lichamelijke beweging gebeurt er in de hersenen namelijk van alles.
Waarom kunnen we bewegen?
Bijna 4 miljard jaar geleden begonnen microscopisch kleine organismen voor het eerst te bewegen. Het betekende een grote sprong in de evolutie. Beweging maakt immers vluchten voor andere organismen mogelijk, net als het vinden van eten en een veilige plek.
In de loop van de evolutie werden de bewegingen van elk organisme steeds complexer en specialistischer. Vissen ontwikkelden bijvoorbeeld de vaardigheid om te zwemmen, vogels om te vliegen en landdieren om te rennen of te klimmen.
Interessant om te weten is dat de bewegingen van veel moderne zoogdieren worden aangestuurd door vergelijkbare gebieden in het brein. Hierdoor hebben neurowetenschappers veel kunnen leren over wat er in onze eigen hersenen gebeurt als we bewegen.
Hoe stuurt mijn brein beweging aan?
Of je nu je sokken aantrekt of een moeilijke turnoefening tot in perfectie uitvoert; elke beweging begint op dezelfde plek in het brein. Deze plek is de buitenlaag van de grote hersenen, die ook wel bekend staat als de hersenschors of cortex.
De cortex bestaat uit meerdere gebieden, waaronder de prefrontale en motorische cortex. De prefrontale cortex visualiseert en plant elke beweging en houdt hierbij rekening met zintuiglijke informatie. De motorische cortex zorgt vervolgens voor de uitvoering.
Ook andere hersendelen zijn betrokken bij het in gang zetten van beweging. Zo reguleren de basale ganglia zaken als spierspanning, evenwicht en het aannemen van de juiste houding. Ook zorgt dit hersengebied ervoor dat je foutieve bewegingen kunt corrigeren.
Zelfs de kleine hersenen, ook wel het cerebellum genoemd, spelen een belangrijke rol als je beweegt. Zo gebruikt het cerebellum informatie uit de wervelkolom om bewegingen te coördineren, balans te houden en te timen. Ook dit deel van het brein werkt nauw samen met de zintuigen.
Waarom is bewegen zo goed voor de hersenen?
In totaal is maar liefst driekwart van alle cellen in het brein actief als we bewegen. Het is dan ook geen verrassing dat beweging een grote invloed heeft op de hersenen. Tal van neurowetenschappelijke onderzoeken laten zien dat deze invloed enorm positief is.
De reden hierachter is dat bewegen de afgifte van neurotrofines stimuleert. Dit zijn stofjes die zorgen voor de aanmaak van nieuwe hersencellen (neurogenese), hersenverbindingen (synaptogenese) en hersenbloedvaten (angiogenese).
Kortom: met beweging kun je de natuurlijke neuroplasticiteit van je brein bevorderen. Je vervangt oude hersencellen en verbindingen door nieuwe, waardoor je jezelf simpelweg sneller ontwikkelt en je brein als het ware een update geeft.
Een bonuseffect van bewegen is dat het een gezonde aanmaak van neurotransmitters en geluksstofjes zoals anandamine en dopamine ondersteunt. Beweging maakt je hierdoor niet alleen sterker, fitter en slimmer, maar ook nog eens gelukkiger.
Bewegen en cognitieve ontwikkeling
Naast een verhoogde afgifte van neurotrofines, biedt bewegen diverse andere voordelen voor het brein. Denk hierbij alleen al aan de ‘training’ van de hersenen die beweging met zich meebrengt. Een hersengebied als de hippocampus is bijvoorbeeld betrokken bij ruimtelijk inzicht en plaatsbepaling, maar ook bij geheugen en leer- en denkvermogen.
Een door beweging getrainde en beter ontwikkelde hippocampus zal hierdoor ook cognitieve taken effectiever kunnen uitvoeren. Daarnaast zijn er nog de indirecte effecten van bewegen, zoals een verbeterde toevoer van voeding en zuurstof en verhoogde aanmaak van het slaaphormoon melatonine. Logischerwijs dragen een betere slaap en voeding bij aan een gezond functioneren van de hersenen.
Hoe beweeg ik beter voor mijn brein?
Samenvattend is het duidelijk dat er in de hersenen van alles gebeurt als je beweegt. Zowel ervoor, tijdens als erna. Wat er precies gebeurt in het brein, is sterk afhankelijk van hoe je beweegt. Veel vormen van beweging zorgen voor een betere doorbloeding, maar overmatig of intensief bewegen vormt juist een mogelijke stressfactor. En van stress is weer bekend dat het funest is voor het brein.
Neurowetenschappers adviseren daarom om vooral matig intensief te bewegen. Goede voorbeelden hiervan zijn activiteiten zoals wandelen, fietsen, zwemmen of yoga. Ideaal zijn beweegactiviteiten die niet gericht zijn op sportieve prestaties, maar die een ontspannende werking hebben en het hoofd leegmaken. Zo sla je voor je hersenen en psychisch welbevinden twee vliegen in één klap.
Tot slot nog een belangrijke tip: beweeg vooral regelmatig. Dat lukt niet alleen een stuk beter als je op een lage intensiteit beweegt, maar zorgt er ook voor dat je elke dag opnieuw neurotrofines aanmaakt en de neuroplasticiteit van het brein stimuleert. Zo blijf je jong van lichaam en geest en functioneer je in alle facetten van het leven beter. En wie wil dat nu niet?
